Groepspsychotherapie

Er zijn verschillende vormen van psychotherapie. Deze brochure is geschreven om u vertrouwder te maken met één van die therapievormen, namelijk de groepspsychotherapie. Wij zullen met u overleggen welke vorm van psychotherapie het meest aangewezen voor u lijkt te zijn. Wij willen u zoveel mogelijk betrekken bij de uiteindelijke therapiekeuze en vragen u daarom deze brochure eens rustig door te lezen. In de gesprekken op de praktijk kunt u dan eventuele vragen met ons doornemen. Dat u deze brochure krijgt, betekent nog niet dat wij nu al zouden weten dat een groepstherapie ons het beste lijkt om u te helpen bij de problemen waarmee u zich tot onze praktijk gewend heeft. Wel betekent het dat een groepspsychotherapie misschien een mogelijkheid voor u is, al moet u misschien nog vertrouwd raken met dit idee. Het zou ook kunnen dat een individuele of een partnerrelatie-therapie voor uw problemen meer geschikt is.

GROEPSPSYCHOTHERAPIE
Groepspsychotherapie is tijdens de Tweede Wereldoorlog tot ontwikkeling gekomen en wel in het bijzonder omdat het de mogelijkheid schiep om veel mensen te helpen. Later bleek dat groepspsychotherapie vele voordelen biedt, en voor bepaalde groepen mensen bij uitstek geschikt is om verschillende problemen op te lossen. Net als een individuele psychotherapie, is een groepspsychotherapie een zaak die zich over langere tijd uitstrekt. Beide vormen van psychotherapie duren in de regel even lang. Bij iedere vorm van psychotherapie is het zo dat men vaak langzamerhand en soms haast ongemerkt resultaten boekt. Psychotherapie is erop gericht dat men meer van zijn of haar leven maakt dan voorheen mogelijk was, en dat men de kwaliteiten die men bezit beter tot uitdrukking kan brengen.

In iedere psychotherapie heeft men wel eens het gevoel dat men niet opschiet en soms is er een periode dat het slechter gaat. Dit komt doordat er gedurende de psychotherapie moeilijke dingen van vroeger weer naar boven komen. Dit is voor de psychotherapie nodig, omdat het de mogelijkheid schept allerlei dingen te verwerken, zodat men er na de psychotherapie minder last van heeft. Gaat het niet zo goed of heeft u het gevoel dat u niet opschiet, dan is het van belang dat u dit in de psychotherapie bespreekt.

ENKELE PRAKTISCHE GEGEVENS
In de regel kunt u een aantal weken na het adviesgesprek met uw groepspsychotherapie beginnen. De groepen bestaan uit 6 à 7 deelnemers als er 1 psychotherapeut(e) aanwezig is, en uit 8 à 9 deelnemers wanneer er sprake is van 2 psychotherapeuten. De groep komt meestal eenmaal in de week bijeen voor een groepszitting die anderhalf uur duurt. Voordat u met de groep begint heeft u enkele gesprekken met de psychotherapeut(en) van de groep waaraan u mee gaat doen. In deze gesprekken hoort u meer over uw groep. U kunt dan overleggen over de psychotherapie en praten over wat u bezighoudt. De bijeenkomsten worden in de regel op dezelfde tijd en plaats gehouden. Hoewel er  groepen zijn, die overdag bijeenkomen, vinden de meeste bijeenkomsten aan het einde van de middag of het begin van de avond plaats. Met uitzondering van de vakanties, gaan de meeste groepspsychotherapieën zonder onderbreking door. Hoewel er in de meeste groepen af en toe nieuwe groepsleden bijkomen, treft men in een groep toch eigenlijk altijd over langere periode dezelfde mensen aan.

Het kan dus zijn dat er een psychotherapieplaats voor u is in een groep die al wat langer loopt, en waarvan de groepsleden elkaar al beter hebben leren kennen. Het kan ook zijn dat u in een

groep komt die nieuw begint, waarvan de leden elkaar nog helemaal niet kennen. Begint u in een groep die al wat langer loopt, dan proberen wij het zo te regelen dat u niet alleen, maar samen met nog iemand in de groep begint. Als nieuw lid in een bestaande groep komen is aanvankelijk wat moeilijker, maar het voordeel is dat u vaak iets sneller vooruitkomt dan in een nieuw opgerichte groep.
Komt u in een groep die nieuw begint, dan is het begin iets gemakkelijker, maar het kost iets meer tijd voordat de groep op gang gekomen is. In het algemeen blijkt er op den duur niet veel verschil te zijn. Overigens heeft u altijd één of meerdere gesprekken met de psychotherapeut van de groep voordat u in een groep begint. De psychotherapeut kent u dan al enigszins wanneer u met de psychotherapie begint.

WAT WORDT VAN U VERWACHT?
In de groep wordt van u verwacht dat u zo openhartig en zo informeel mogelijk praat  over wat u bezig houdt. Verder wordt u gevraagd om iets te zeggen over gevoelens en gedachten die u heeft. Dat is in het begin vaak erg moeilijk, omdat u zich in de groep nog niet thuis voelt. U kunt echter eerst rustig de tijd nemen om wat te wennen aan de anderen in de groep en om eerst eens te luisteren waar zij over praten. Probeer wel te voorkómen dat u in een zwijgende rol komt. Het is van belang tenminste iets te zeggen, ook al is het niet iets dat erg belangrijk is. De groep en de psychotherapeut(en) zullen u daar ook zeker bij helpen.

Het is de bedoeling van de psychotherapie dat u uw eigen gevoelens meer leert begrijpen en het is belangrijk dat u let op de gevoelens en associaties die u ervaart wanneer andere groepsleden iets vertellen. Voor zover dit lukt, is het goed om deze gewaarwordingen in de groep te bespreken. Zeg echter niet meer dan u wilt en niet meer dan waar u voor uw gevoel aan toe bent. U kunt rustig wachten totdat u voldoende vertrouwen heeft in de groep. De tijd die men hiervoor nodig heeft is voor iedereen verschillend. Men hoeft niets te forceren. Wel is het goed een beetje risico te nemen, en tot door u zelf gekozen gedrag te komen.

Vooral de eerste keren roept het nogal eens wat angst op om naar de groep te gaan. Dit hoort erbij. Men ziet dit dikwijls in nieuwe en onbekende situaties. Het is ook vaak de angst dat men door de groep gedwongen zal worden zich aan te passen aan bepaalde normen. De bedoeling van groepstherapie is echter juist dat men meer zichzelf wordt. Het is dus beslist niet zo dat men in een groep zijn of haar individualiteit kwijt raakt. Ook hebben mensen vaak de angst teveel van zichzelf te moeten prijsgeven.

Het is echter zo dat men te allen tijde vrij is om al dan niet iets te zeggen. De angst die een groep in het begin oproept, verdwijnt bijna altijd wanneer de groep een paar keer bijeen is geweest.

In een groepspsychotherapie is het belangrijk dat men alles wat besproken wordt als vertrouwelijk beschouwt. Om zich vrij te kunnen voelen, moeten de groepsleden erop kunnen vertrouwen dat hetgeen zij zeggen binnen de groep blijft. De praktijk leert dat het nauwelijks vóórkomt dat dit vertrouwen wordt beschaamd.

Contacten met groepsleden buiten de groepszittingen worden ontraden. Dit om te voorkómen dat bepaalde thema’s en gevoelens tijdens de groepsbijeenkomsten worden vermeden, en in de buitengroepsactiviteiten wel naar voren komen. Wanneer groepsleden elkaar buiten de groepsbijeenkomsten ontmoeten, hetzij toevallig, hetzij volgens afspraak, dan is het van groot

belang om de belangrijkste aspecten van zo’n ontmoeting in de groep te bespreken. Niemand hoeft zich dan buitengesloten te voelen en iedereen weet wat er zich afspeelt. In de groep kunnen vaardigheden worden geleerd die nodig zijn, om duurzame en stabiele relaties op te bouwen, maar de relaties zelf worden niet in de groepspsychotherapie verschaft.

Of u anderen vertelt dat u in psychotherapie bent, moet u voor zichzelf uitmaken. Omdat er altijd nog mensen zijn die vooroordelen hebben tegenover therapie, is het raadzaam goed te overleggen aan wie u wel en wie u niet vertelt dat u in therapie bent. Men gaat in psychotherapie omdat men moeilijkheden met zichzelf of met anderen heeft of omdat men te lijden heeft onder symptomen. Een psychotherapie dient om daar vanaf te komen. Een psychotherapie is echter ook een unieke en waardevolle mogelijkheid om innerlijk verder te komen en om inzicht te krijgen in zichzelf en in wat zich in relaties met anderen afspeelt.

WAT GEBEURT ER IN EEN GROEP?
Wanneer u de eerste keren naar een groepsbijeenkomst komt, zult u merken dat de groepsleden praten over wat zij hebben meegemaakt; over ervaringen, gedachten, fantasieën en herinneringen die voor hen belangrijk zijn, en vooral over gevoelens die zij hebben. Het zal u opvallen dat de groep aandacht besteedt aan schijnbare kleinigheden en onbelangrijke zaken. Het praten over allerlei gedachten en gevoelens zal u helpen ook zelf uw belevingen te ontdekken en uit te drukken. Het is niet zo dat er een bepaald thema aan de orde is of dat van tevoren vast staat waarover gepraat gaat worden. Ieder probeert de beschikbare tijd zo goed mogelijk te gebruiken om iets te vertellen dat hem of haar bezighoudt en om meer duidelijkheid te krijgen over hetgeen zich in zijn of haar leven afspeelt en over zichzelf. Er wordt u niet verteld wat u beslist wel moet doen of moet laten.

Het zal u opvallen dat er van tijd tot tijd stiltes vallen. Soms vinden groepsleden dat vervelend maar deze stiltes geven echter ook de gelegenheid u te verdiepen in uzelf en in contact te komen met wat zich innerlijk afspeelt.

U zult al snel merken dat anderen vaak net zulke moeilijkheden hebben als uzelf, maar ook dat iedereen daar op zijn of haar eigen manier mee omgaat. Juist deze verschillen zijn erg nuttig omdat ze de mogelijkheid scheppen uw eigen gevoelens en reacties beter te begrijpen. Soms herkent men dingen die men als kind of in zijn familie heeft meegemaakt. U zult ook merken dat de mensen in de groep praten over hun gevoelens voor elkaar en over misverstanden die ontstaan. Zij proberen na te gaan hoe zij aan die gevoelens komen.

De mensen waarmee u in een groep zult zitten hebben allemaal verschillende problemen. Gemeenschappelijk hebben zij echter het essentiële probleem dat ze moeite hebben met het aangaan en onderhouden van intieme(re) en bevredigende relaties met anderen, of dat ze moeilijkheden hebben met zichzelf.

Een psychotherapiegroep is een unieke omgeving waarin men openhartig kan zijn over gevoelens, gedachten en fantasieën en waarin men ook openhartige reacties krijgt van de andere leden. Soms is dit moeilijk, maar vaak kan men er  waardevolle dingen over zichzelf leren. Bovendien gaat men na enige tijd bij de groep horen. Het gevoel ergens bij te horen en dingen samen te kunnen delen is voor velen van ons belangrijk en kan erg helpen.

WELKE MOEILIJKHEDEN KUNT U VERWACHTEN?
Sommige mensen aan wie een groepspsychotherapie wordt voorgesteld hebben het gevoel dat zij in een groep samen met anderen niet voldoende over hun problemen kunnen praten. Het blijkt echter dat andere mensen die problemen meestal ook (her) kennen.
Er is soms ook de innerlijke angst voor andere mensen, of angst dat er mensen in de groep zullen zitten die men minder waardeert of die men denkt te kennen. Men moet zich realiseren dat dergelijke angsten en gevoelens vaak samenhangen met de problemen die men heeft. Het is dan ook meestal beter om die angsten en gevoelens door te praten dan om ze te vermijden. Op den duur zult u ontdekken dat ook groepsleden die u minder waardeert, kwaliteiten hebben die u kunt waarderen.

U kunt bij groepspsychotherapie verwachten dat de eerste groepszittingen die u meemaakt een gevoel van ontmoediging geeft, en ook dat u met veel vragen blijft zitten. Het zal u in het begin vaak niet duidelijk zijn, hoe in groepspsychotherapie werken aan problemen iets kan veranderen aan de problemen waarvoor u zelf in therapie bent gegaan. Dit gevoel van ontmoediging en twijfel is iets dat men in iedere vorm van psychotherapie kan verwachten. Het is dan ook essentieel om in de groep te blijven en niet met de psychotherapie op te houden, ondanks negatieve gevoelens.

U kunt niet verwachten dat u snel resultaten boekt. Een psychotherapie is geen magisch wondermiddel. Meestal bereikt men pas na lang en geduldig werken de veranderingen die men voor ogen heeft. Er zijn tijdens iedere psychotherapie momenten waarin men ontevreden is met de psychotherapie of waarin de psychotherapie vervelend is. Het is goed om deze gevoelens in de groep te bespreken. Deze gevoelens van onbehagen en ontevredenheid hebben dikwijls te maken met de innerlijke problemen die men heeft. In zo’n moeilijke periode moet u proberen het doel van de psychotherapie voor ogen te houden en bedenken dat deze moeilijke periode de prijs is die u betaalt om later meer te winnen.

U zult merken dat u veel van wat u in psychotherapie ontdekt en leert begrijpen snel weer vergeet. Het is goed om bewust te trachten vast te houden, wat u ontdekt, leert en begrijpt. U kunt de groep erop opmerkzaam maken en proberen uit te vinden hoe het komt dat u één en ander weer vergeet.

WAT KUNT U ZELF DOEN?
U zult het meeste aan een groepspsychotherapie hebben wanneer u regelmatig gaat en er actief aan deelneemt. Het onregelmatig bijwonen van de samenkomsten (alsmede het vroegtijdig beëindigen van de groepspsychotherapie) wordt dan ook ontmoedigd. Een onregelmatige opkomst van groepsleden leidt tot een ernstig beletsel voor de ontwikkeling van de groep èn tot een teleurgestelde en weinig samenhang vertonende groep. Ook zal het te laat aanwezig zijn bij de groepspsychotherapie het groepsproces verstoren.

Verder bereikt u het meest als u zo openhartig mogelijk probeert te zijn. Naarmate u actiever deelneemt en, zo goed en zo kwaad als het gaat, iets zegt over gevoelens die u heeft en over dingen waarmee u zich bezighoudt, hoe meer u aan de groepspsychotherapie zult hebben.

Wanneer u zich buiten de groep voelt staan, hetgeen overigens een vaak voorkomend gevoel is, dan is het beter om dat te zeggen, dan om te zwijgen. Bijna altijd blijkt dat men wel door de groep geaccepteerd wordt wanneer men dit gevoel tijdens de bijeenkomsten bespreekt. De banden die geleidelijk aan tussen groepleden ontstaan, zijn voor veel mensen waardevol en geven veel steun wanneer men in of buiten de groep bezig is met zichzelf en de moeilijkheden die men heeft. U moet zich realiseren dat verstandelijk inzicht alleen niet voldoende is om problemen op te lossen of om blijvende veranderingen te krijgen. Praten kan er toe dienen om dingen te verhullen of te ontwijken. Praten kan ook dienen om te beschuldigen in plaats van iemand te begrijpen. Echt begrijpen komt pas tot stand als u uw aandacht naar binnen wendt en let op gevoelens en reacties die u heeft. Probeer bij iedere situatie die zich in de groep voordoet te voelen en te begrijpen wat het voor u betekent.

DE PSYCHOTHERAPEUTEN
De psychotherapeut(e)(n) zal/zullen soms iets proberen te verduidelijken; soms ook langere tijd zwijgen. U zult merken dat ze zich betrokken voelen bij wat zich in de groep afspeelt. U zult in de loop van de tijd allerlei gevoelens over de psychotherapeut(e)(n) krijgen. Het is nuttig om deze gevoelens en gedachten zo openhartig mogelijk te uiten. Soms is dat  moeilijk. Lukt het u niet die gevoelens op dat ogenblik zelf te uiten, probeer het dan in de volgende groepszitting te doen. Gevoelens ten aanzien van de groep en de psychotherapeuten kunnen erg sterk worden en zelfs een aanleiding vormen om niet in de groep te blijven. Het is daarom van het grootste belang dat u deze gevoelens in de groep bespreekt en doorwerkt.

IETS OVER HET BEËINDIGEN VAN DE GROEPSPSYCHOTHERAPIE
Wanneer u tijdens de psychotherapie een periode hebt dat alles goed gaat of wanneer u geen last meer heeft van lastige symptomen, dan betekent dat niet dat u direct met de psychotherapie kunt ophouden. In werkelijkheid is het misschien nog geen blijvende en diepgaande verandering. Het is beter dat u zich rustig de tijd gunt om verder te gaan met uw psychotherapie.

Wanneer u erover denkt om met uw psychotherapie te stoppen, om welke reden dan ook, is het goed dit in een vroeg stadium (± 4 sessies van te voren) in de groep te brengen en met de psychotherapeut(e)(n) en de groepsleden te overleggen. Het is niet zo dat u deze moeilijke beslissing alleen hoeft te nemen. In deze situatie kunt u gebruik maken van de hulp van de groep en de psychotherapeut, die u kunnen helpen de voor- en nadelen tegen elkaar af te wegen. Uiteindelijk beslist u natuurlijk zelf of u al dan niet stopt en wanneer u dat doet.

Mocht u nog vragen hebben over groepspsychotherapie, dan kunt u altijd bij uw (groeps)psychotherapeut terecht.
ELLEN VAN CALDENBORGH
Klinisch Psycholoog en (Groeps) Psychotherapeut
Johannes Verhulststraat 14 – I
1071 NC Amsterdam
Tel. 020 -671 82 59